रत्नबोधी विहारात 76 वा संविधान दिवस उत्साहात साजरा : “संविधानाचे रक्षण हेच राष्ट्राचे रक्षण”

भारताच्या लोकतांत्रिक इतिहासातील सर्वात महत्त्वाच्या दिवसांपैकी संविधान दिवस साजरा करण्याची सुंदर व महत्त्वपूर्ण परंपरा यंदाही रत्नबोधी विहार, विवेकानंदनगर, नागपूर येथे उत्साहात पार पडली. 76 व्या संविधान दिनानिमित्त आयोजित या कार्यक्रमाला परिसरातील नागरिक, युवा, महिलांचा मोठा सहभाग दिसून आला. कार्यक्रमाचे प्रमुख पाहुणे म्हणून एडवोकेट अक्षय बळवंत मून यांची प्रतिष्ठेच्या उपस्थितीने कार्यक्रम अधिक अर्थपूर्ण झाला.

संविधान वाचनाने जागृतीचा दीप

कार्यक्रमाची सुरुवात राष्ट्राच्या संविधानाला वंदन करून आणि प्रास्ताविक वाचनाने करण्यात आली. संविधानातील न्याय, स्वातंत्र्य, समता आणि बंधुता या मूलभूत मूल्यांची सामूहिक पुनःप्रेरणा सर्वांमध्ये जागृत झाली.
संविधान वाचनादरम्यान उपस्थित मंडळींनी आपल्या मूलभूत कर्तव्यांची आणि नागरी अधिकारांची पुन्हा एकदा जाणिव करून घेतली. संविधानातील मूल्यांनीच नागरिकांना जागृत, सजग आणि जबाबदार बनवणे हे या कार्यक्रमाचे प्रमुख उद्दिष्ट होते.

प्रमुख पाहुणे एडवोकेट अक्षय बळवंत मून यांचे मार्गदर्शन

अध्यक्षीय भाषणात एडवोकेट अक्षय बळवंत मून यांनी आजच्या युगातील संविधानाचे महत्व, बाबासाहेब डॉ. भीमराव आंबेडकर यांचा लोकशाहीवरील दृष्टिकोन, आणि संविधान व नागरिकांचे कर्तव्य या विषयांवर सखोल मार्गदर्शन केले.

त्यांनी स्पष्टपणे सांगितले की—

“सध्याचा काळ हा संविधानासाठी अत्यंत आव्हानात्मक आहे.”

समाजातील विविध घडामोडी, राजकीय वातावरणातील बदल, सामाजिक विभाजन, आणि मतप्रवाह बदलण्याच्या प्रयत्नांमुळे संविधानाच्या आधारस्तंभांवर अनेक प्रकारचे दबाव निर्माण होत आहेत. काही गटांद्वारे संविधानाच्या मूलभूत रचनेत बदल करण्याचे प्रयत्न होत असल्याचा इशाराही त्यांनी दिला.

 डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा दृष्टिकोन : संविधान म्हणजे सामाजिक क्रांतीचे साधन

कार्यक्रमात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या संविधान-निर्मिती प्रक्रियेचे महत्त्व सर्वांना पुन्हा जाणवले.
एडवोकेट मून यांनी सांगितले की—

संविधान म्हणजे सामाजिक बदलाचे साधन,

समाजातील दडपलेल्या, वंचित, मागासलेल्या घटकांना न्याय मिळवून देणारी शाश्वत व्यवस्था,

समानतेची बीजे पेरणारी आणि लोकशाहीची मुळे अधिक बळकट करणारी रचना.

बाबासाहेबांच्या विचारांमध्ये मानवी प्रतिष्ठा, समता, अधिकारांचे संरक्षण, आणि सामाजिक न्याय हे केंद्रस्थानी होते. आजच्या अस्थिर सामाजिक-राजकीय परिस्थितीत बाबासाहेबांचे विचार आणखी अधिक महत्त्वाचे ठरत असल्याचे वक्त्यांनी सांगितले.

संविधानावर वाढणारे आघात : नागरिकांची जबाबदारी वाढली

कार्यक्रमादरम्यान उपस्थितांनी मुख्यत्वे चर्चा केलेला मुद्दा म्हणजे —

“संविधानावर वाढणारे आघात आणि त्याविरुद्ध नागरिकांची सामूहिक जबाबदारी.”

आज देशात अनेक प्रकारे संविधानावर आघात होत आहेत:

कायद्यांमध्ये एकतर्फी बदल,

अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यावर नियंत्रण,

सामाजिक आणि जातीय द्वेष वाढवण्याचे राजकारण,

लोकशाही संस्थांची कमकुवतता,

वंचित समाजावर होणारे अन्याय.

या पार्श्वभूमीवर कार्यक्रमात हे स्पष्ट करण्यात आले की, संविधान रक्षण ही केवळ सरकारची नव्हे, तर प्रत्येक नागरिकाची जबाबदारी आहे.

“जर आपण संविधानाचे रक्षण केले नाही, तर संविधान आपले रक्षण करू शकणार नाही.”

ही शक्तिशाली भावना कार्यक्रमभर वारंवार व्यक्त होत राहिली.

आपले कर्तव्य आणि जबाबदारी : समाजासाठी संविधान जागरूकता

चर्चेत नागरिकांनी खालील कर्तव्यांवर भर दिला:

संविधानाचे मूल्य समाजात पोहोचवणे

सामाजिक एकता टिकवणे

भेदभावाला विरोध करणे

मतदानाचा अधिकार जबाबदारीने वापरणे

मानवतेवर आधारित समाज निर्माण करण्यासाठी सहभाग घेणे

शिक्षण, जागरूकता आणि संवादाला प्राधान्य देणे

संविधानाचे संरक्षण म्हणजे केवळ कायदे वाचणे नाही, तर त्यातील मूल्यांचे दैनंदिन जीवनात आचरण करणे महत्त्वाचे आहे, हेही सर्वांनी अधोरेखित केले.

कार्यक्रमातील सहभागींचा उत्साह : लोकशाहीची जडणघडण

स्थानिक नागरिक, युवा, विद्यार्थी आणि महिलांनी मोठ्या संख्येने सहभाग नोंदवला.
प्रत्येकाने संविधान-वाचनात उत्साहाने भाग घेतला आणि विचारमंथन सत्रात सक्रिय सहभागाने लोकतांत्रिक जागरूकतेचा उत्कृष्ट नमुना ठेवला.
कार्यक्रमानंतर सर्वांनी “संविधान जागर – समाज जागर” या संकल्पनेला पुन्हा दृढनिश्चयाने स्वीकारले.

समारोप : संवैधानिक मूल्यांच्या रक्षणाचा संकल्प

कार्यक्रमाचा समारोप करताना आयोजकांनी सांगितले की—

“बाबासाहेबांचे संविधान हे फक्त दस्तऐवज नाही, तर भारताच्या प्रगतिशील भविष्याची हमी आहे.”

आजच्या आव्हानात्मक काळात, प्रत्येक नागरिकाने संविधानाचे संरक्षण, प्रसार आणि जागृती हे आपले जीवनधर्म मानण्याची आवश्यकता आहे.
संविधान दिवस हा केवळ साजरा करण्याचा दिवस नसून, लोकशाहीची नवी शक्ती जागृत करण्याचा पवित्र दिवस आहे.

ठिकाण: रत्नबोधी विहार, विवेकानंदनगर, नागपूर – ४४००१५
दिनांक: 26 नोव्हेंबर 2025, बुधवार
वेळ: सायंकाळी 7.00 वाजता.