दुःख आणि निराशावाद ? Sadness And Pessimism?

कारण बौद्ध धर्माच्या चार उदात्त सत्यांपैकी पहिले सत्य हे दु:खाचे सत्य आहे, दुसरे सत्य दु:खाचे सत्य आहे, तिसरे दु:खाच्या समाप्तीचे सत्य आहे आणि चौथे दु:खाच्या समाप्तीचे सत्य आहे, गामिनी प्रतिपदा किंवा दु:खाचा नाश करणारा मार्ग. म्हणूनच काही लोक अज्ञानामुळे बौद्ध धर्माला दु:खी किंवा निराशावादाचा धर्म मानतात आणि काही लोक स्वार्थापोटी त्याचा प्रचार करतात. अशा लोकांना बौद्ध धर्माचे अ, ब, क किंवा निराशावाद देखील माहित नाही. बौद्ध धर्म शिकवतो की दुःख आहे आणि दुःखापासून मुक्ती आहे. पण दुःख किंवा निराशावाद असे म्हणतात की दुःख आहे आणि दुःखापासून मुक्तता नाही.

वासनेच्या दुनियेत भटकणाऱ्या विभक्त लोकांच्या पंचेंद्रियांच्या आणि त्यांच्या वस्तूंच्या संपर्कातून जो ‘सुख’ मिळतो, त्यापेक्षा कितीतरी अधिक शुद्ध हे ‘प्रेम’ जे या वस्तूंपासून दूर राहतात त्यांना जाणवते. ब्रह्म- मठात भटकणाऱ्या योगींना ते मिळते. भगवान बुद्धांचा धर्म हा आपल्याला त्या ‘प्रेमा’कडे घेऊन जाणारा धर्म आहे. धम्मपदात म्हटले आहे-

धम्मपति सुखम् सेति विप्पसन्नेन केतस

अरिप्पवेदिते धम्म सदा रमाति पंडितो ।

जे विद्वान आहेत ते आनंदाने जगतात, आनंदी मनाने धर्मप्रेमाचा आनंद घेतात. असे लोक नेहमी उदात्त मार्गावर स्थिर राहतात.

जे ख्रिश्चन आणि इतर धर्म ज्यांनी बौद्ध धर्माला उदासीवाद आणि निराशावादाचा धर्म म्हटले आहे ते स्वतःच्या चक्रव्यूहात अडकले आहेत. बर्मा इत्यादी अनेक आशियाई देशांतील लोक ‘बौद्ध’ आहेत हेही त्यांना मान्य करावे लागले आहे आणि ‘बौद्ध’ सापेक्ष दृष्टिकोनातून ते इतर धर्मांच्या तुलनेत आनंदाने राहतात हेही स्वीकारावे लागले आहे आणि नंतर त्यांना बोलावून घ्यावे लागेल. बौद्ध धर्म हा उदासीवाद किंवा निराशावादाचा धर्म आहे असा प्रचार करताना मला स्वतःला लाज वाटते.

जो धर्म कोणत्याही विद्वान किंवा पुरोहिताच्या मध्यस्थीशिवाय आचरणात आणला जातो, कोणत्याही अवतारावर किंवा पैगंबरावर किंवा देवाच्या पुत्रावर विश्वास ठेवण्याची सक्ती न करता, कोणत्याही देवता किंवा देवावर अवलंबून न राहता, शाश्वत नरकात किंवा त्याचप्रमाणे पडण्याची भीती न बाळगता. शाश्वत स्वर्गात जाण्याचा मार्ग.या सहा पदरी शरीरात या पृथ्वीतलावर राहून लोभ आणि दुःखाच्या पूर्ण निर्मूलनाचा मार्ग सांगणाऱ्या धर्मापेक्षा श्रेष्ठ असा कोणताही धर्म कोणालाही कल्याणाच्या मार्गावर नेऊ शकत नाही.