बौद्ध दुःखाच्या 700 वर्ष जुन्या पेंटिंगचा आनंद कसा (आणि का) घ्यावा.

न्यू यॉर्कच्या मेट्रोपॉलिटन म्युझियम ऑफ आर्टच्या उत्तरेकडील भागात – सेझनच्या सफरचंदांच्या विरुद्ध टोकाला आणि पहिल्या शतकाच्या बीसीच्या वर एक मजला. डेंडूरचे मंदिर – हे तीव्र दुःख आणि आश्चर्यकारक गुंतागुंतीचे काम आहे.

द डेथ ऑफ द हिस्टोरिकल बुद्ध, कामाकुरा कालखंडातील (११८५-१३३३) हँगिंग स्क्रोल, भारतातील उत्तर प्रदेशातील कुशीनगर येथील एका गवतात शोकात्म्यांनी वेढलेल्या बुद्धाच्या शरीराचे चित्रण करते. तो नुकताच मरण पावला आणि अंतिम ज्ञानप्राप्ती झाली, एक क्षण ज्याला त्याच्या मृत्यूचा उत्सव साजरा करण्यासाठी दरवर्षी मंदिरांमध्ये स्क्रोल (ज्याला नेहान-झू म्हणतात) म्हणून चित्रित केले जाते आणि टांगले जाते. जपानी कला संग्रहालयाचे सहयोगी क्युरेटर आरोन रिओ म्हणतात, “जापानी कलामध्ये चिंता आणि आशा” नावाच्या प्रदर्शनाचा भाग म्हणून प्रदर्शित केलेले हे विशिष्ट चित्र अशा कामाचे एक उत्कृष्ट प्रारंभिक उदाहरण आहे.

पहिल्या दृष्टीक्षेपात, हे अत्यंत दुःखाचे दृश्य आहे: बुद्धाच्या अनुयायांचा एक जमाव — सेवक, पुजारी, अगदी देवता आणि प्राणी — दुःखाने ओरडताना, डोळे झाकून आणि त्यांचे चेहरे पकडलेले दाखवले आहेत. बुद्धाची आई, जी त्याच्या जन्मानंतर मरण पावली, ती स्वर्गातून रडताना दाखवली आहे. काही झाडांचा रंगही नि:शब्द झाला आहे जणू तेही शोकात आहेत.

(रिओ दर्शवितो की हे काहीसे दुर्मिळ आहे: भौमितिक मंडळांचे चित्रण करण्याची सवय असलेल्या, त्यावेळच्या जपानी बौद्ध कलाकारांना जीभ, दात आणि तोंड उघडी ठेवण्याची फारशी संधी नव्हती.)

अगदी अप्रशिक्षित डोळ्यालाही काही कुतूहलाने शांत आकृत्या दिसू शकतात. जपानच्या सर्वात लोकप्रिय बौद्ध संरक्षकांपैकी एक, जिझोची उपमा आहे. प्रवाशांवर लक्ष ठेवण्यासाठी सामान्यतः पायवाटेवर ठेवलेला बोधिसत्व येथे शांततेच्या दृष्टांतात दाखवला आहे.

“जिझोला हे समजले आहे की बुद्धाचा मृत्यू दुःखी होण्यासारखी गोष्ट नाही, उलट, हे सर्वांचे ध्येय आहे,” रिओ म्हणतात. “त्याने शाश्वत आनंद प्राप्त केला आहे कारण तो अस्तित्वात थांबतो.”

धर्मग्रंथानुसार, तो मृत्यूमध्ये जाण्यापूर्वी, बुद्ध म्हणाले, “मला यापुढे शरीर मिळणार नाही, भविष्यातील सर्व दुःख आता, कायमचे नाहीसे होईल; तुमच्यासाठी, माझ्या खात्यावर, कायमस्वरूपी, कोणत्याही चिंताग्रस्त भीतीला प्रोत्साहन देणे हे तुमच्यासाठी नाही.”

गुंडाळीत बुद्धाचा मृत्यूचा चेहरा, जीवनाप्रमाणेच, विलक्षण शांतता दर्शविला आहे. दोन भावनांमधील तफावत जवळजवळ मजेदार आहे: दु:खाचा थरकाप इतका तीव्र आहे की प्राणी देखील त्यांचे संगमरवरी गमावत आहेत आणि शांतता इतकी गहन आहे की काही आकृती डुलकी घेत आहेत. परंतु त्या टोकाच्या दरम्यानच्या श्रेणीमध्ये जीवनाचे वास्तव अस्तित्वात आहे: जरी एका आधुनिक दर्शकासाठी, कदाचित एका मरण पावलेल्या धार्मिक संस्थापकाच्या पलंगापासून दूर दूर, दुःख अपरिहार्य आहे. आणि निराशा आणि ज्ञान यांच्यामध्ये बाकी सर्व काही आहे.