डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या पुतळ्याची उंची वाढवू नका, त्यांच्या अभ्यासपूर्ण कार्य आणि विचारसरणीच्या प्रचारावर भर द्या : प्रकाश आंबेडकर

एप्रिलमध्ये, राज्य सरकारचे अधिकारी आणि स्मारक समितीच्या सदस्यांनी 25 फूट उंच आंबेडकर पुतळ्याच्या प्रतिकृतीची पाहणी करण्यासाठी गाझियाबादला भेट दिली. वंचित बहुजन आघाडी (VBA) अध्यक्ष प्रकाश आंबेडकर यांनी रविवारी दादर येथील इंदू मिलमध्ये डॉ बी आर आंबेडकर यांचा 350 फूट उंच पुतळा बसवण्याच्या महाराष्ट्र सरकारच्या निर्णयावर टीका केली. याबाबतचा शासन निर्णय शुक्रवारी सामाजिक न्याय विभागाने जारी केला. उत्तर प्रदेशातील गाझियाबाद येथील प्रसिद्ध शिल्पकार राम सुतार हे ब्राँझ शिल्प साकारणार आहेत. यापूर्वी, एप्रिलमध्ये, राज्य सरकारचे अधिकारी आणि स्मारक समितीच्या सदस्यांनी 25 फूट उंच आंबेडकर पुतळ्याच्या प्रतिकृतीची पाहणी करण्यासाठी गाझियाबादला भेट दिली होती.

संघाने पुतळ्याच्या डिझाइनला संमती दिली. मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे म्हणाले, “350 फूट उंचीच्या पुतळ्यासह संपूर्ण प्रकल्प मार्च 2024 पर्यंत पूर्ण होईल. प्रकल्पाला गती देण्याचा आणि पुढील वर्षी तो लोकांसाठी खुला करण्याचा आमचा प्रयत्न असेल. 1,080 कोटी रुपयांच्या या प्रकल्पात अत्याधुनिक उद्यान, ग्रंथालय, सभागृह, रेस्टॉरंट आणि ध्यान केंद्र देखील असेल. इंडियन एक्स्प्रेसशी बोलताना बीआर आंबेडकरांचे नातू म्हणाले, “कोणत्याही राजकीय पक्षासाठी आणि सरकारसाठी पुतळा किंवा स्मारक उभारणे ही सर्वात सोपी गोष्ट आहे. महाराष्ट्रासारख्या पुरोगामी राज्यासह देशातील दलित आणि आदिवासी लोकांवरील वाढत्या अत्याचाराचा सर्वात मोठा मुद्दा ज्याकडे दुर्लक्ष होत आहे. “माझा ठाम विश्वास आहे की या प्रकल्पात आपण जे पाहत आहोत ते केवळ प्रतीकात्मकता आहे.

प्रथम, त्यांनी 100 फूट, नंतर 250 फूट, आणि आता 350 फूट पुतळा सांगितले. डॉ.बाबासाहेब आंबेडकरांना केवळ पुतळ्यापुरते कमी करू नका. त्याचे जीवन आणि कार्य प्रभावीपणे फोकस करणे आणि त्याचा प्रचार करणे ही काळाची गरज आहे.” “ज्याला बी आर आंबेडकरांबद्दल आदर आहे तो भारतीय संविधानाला पवित्र मानेल. केंद्रात आणि राज्यातील भाजपच्या नेतृत्वाखालील सरकारे राज्यघटनेचे पालन करत आहेत का? उत्तर नाही आहे. नाहीतर मणिपूर हिंसाचाराचे स्पष्टीकरण काय? की जूनमध्ये आंबेडकर जयंती आयोजित केल्याबद्दल नांदेड येथे एका दलिताची हत्या? व्हीबीएच्या प्रमुखाने खिल्ली उडवली. “अलीकडच्या काळात,” आंबेडकरांनी युक्तिवाद केला, “त्यामुळे व्होट बँक मजबूत होईल या आशेने उंच पुतळे उभारण्याचा ट्रेंड झाला आहे. अशी राजकीय अदूरदृष्टी पूर्वी काम करत असेल पण आता नाही. आंबेडकरांच्या विचारधारेशी तुमची बांधिलकी जनता पुतळ्याच्या उंचीवरून पाहणार नाही, तर जातीभेद थांबवण्यासाठी आणि जातीय हिंसाचाराच्या वाढत्या घटनांना आळा घालण्यासाठी सरकारने कोणती सकारात्मक पावले उचलली आहेत.

या प्रकल्पाबाबतचे त्यांचे आरक्षण स्पष्ट करताना प्रकाश आंबेडकर म्हणाले, “हा प्रकल्प मोठ्या प्रमाणावर सुरू आहे यात शंका नाही. पण ते कोणते उद्दिष्ट पूर्ण करणार आहे? आम्ही ते दुसर्‍या पर्यटन स्थळात बदलत आहोत जिथे लोक साइट पाहण्यासाठी आणि पिकनिकसाठी गर्दी करतील? मी यापूर्वी नियोजनाच्या टप्प्यावरच प्रकल्पासाठी माझी आरक्षणे कळवली होती. मी माझ्या संकल्पना शेअर केल्या होत्या. पण ते स्वीकारले गेले असे मला वाटत नाही.” प्रकाश आंबेडकर यांच्या मते, “१९९८-९९ मध्ये मी तत्कालीन पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांच्यासमवेत आंबेडकर इंटरनॅशनल स्टडी सेंटर विकसित करण्याची कल्पना मांडली. त्याला या कल्पनेची स्वीकृती होती पण तरीही ती अपूर्णच राहिली. “एकतर मुख्य प्रवाहातील पक्षांना राजकीय फाळणीची पर्वा न करता आंतरराष्ट्रीय ख्यातीची शैक्षणिक केंद्रे उभारण्यामागचा हेतू समजत नाही किंवा ते त्यांची व्होट बँक लक्षात ठेवून लोकवादी संकल्पना पुढे रेटत आहेत. “मी एका भव्य आंतरराष्ट्रीय शैक्षणिक केंद्राची संकल्पना मांडली होती.

डॉ बी आर आंबेडकर यांच्या जीवन आणि कार्याचा अभ्यास करण्यास इच्छुक असलेल्या विद्वान आणि संशोधकांसाठी हे केंद्र खुले झाले असते. दुर्दैवाने, डॉ बी आर आंबेडकरांचे अर्थशास्त्र आणि परराष्ट्र धोरणांच्या क्षेत्रातील अभ्यासपूर्ण कार्ये अनपेक्षित किंवा अविचारी राहिली आहेत. “जनता त्यांना दलितांचा मसिहा मानते ज्यांनी गरीब, शोषित आणि दडपल्या गेलेल्या वर्गांच्या हक्कांचे समर्थन केले. त्यांनी जातीभेदाविरुद्ध लढा देऊन देशाला संविधान दिले. पण बी आर आंबेडकर हे एक अभ्यासू आणि हुशार विद्वानही होते. रुपयाच्या आर्थिक अवमूल्यनावरील त्यांचा प्रबंध आणि परकीय धोरणांवरील लेखनाकडे पूर्णपणे दुर्लक्ष करण्यात आले आहे,” VBA प्रमुख म्हणाले. “आम्ही जागतिक अभ्यास केंद्र बांधले असते, तर आम्ही जगभरातील विद्वानांसाठी दरवाजे उघडले असते. यामुळे आमच्या विद्यार्थ्यांना आणि संशोधकांना संवादात्मक सत्रे आणि सेमिनारद्वारे ज्ञान मिळवण्यास मदत झाली असती,” ते पुढे म्हणाले. 2014 मध्ये तत्कालीन मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या नेतृत्वाखालील शिवसेना-भाजप सरकारने डॉ. आंबेडकर स्मारक प्रकल्पाची आखणी केली आणि 2018 मध्ये कामाला सुरुवात झाली.

फडणवीस सरकारने इंदू मिलची १२.५ एकर जमीन संपादित केली. 2016 मध्ये राष्ट्रीय वस्त्रोद्योग महामंडळाकडून ही जमीन राज्य सरकारला हस्तांतरित करण्यात आली. वास्तुविशारद शशी प्रभू यांनी तयार केलेल्या मूळ प्रकल्पासाठी 450 कोटी रुपये खर्च आला होता. पुढील सुधारणांनंतर, बी आर आंबेडकर यांच्या कांस्य पुतळ्यासह, 2016-17 मध्ये प्रकल्पाची किंमत 750 कोटी रुपये होती.