धम्म

वेगवेगळ्या परिस्थिती मधे मानवी मनात वेगवेगळे धम्म निर्माण होतात. तथागत बुद्धाने आपल्या उपदेशामधे धम्म म्हणजे धर्म मजहब Religion आहे असे कधीही सांगितले नाही.

कुणीही व्यक्ती जेव्हा तथागताच्या उपदेशित धम्मामधे शाररीक व मानसिकरित्या परिपूर्ण प्रवेश करून धम्ममेध (धम्माच्या सर्वच अवस्था जाणनारा) होते तेव्हा त्या व्यक्ती मधे धम्म उत्पन्न होतो. मानवी चित्त व त्यामधे उत्पन्न होत असलेल्या वेगवेगळ्या चैतसिक, मानसिक धम्माचे कुशल, अकुशल, अव्याकृत (न सांगता येणारे) व अनेक अंगांनी विश्लेषण करण्यात येते. यास बौद्ध नितीवादाची मनोवैज्ञानिक व्याख्या म्हणतात. मानवी चित्तामधे उत्पन्न होणार्या धम्मांचे परिपूर्णु विश्लेषण अभिधम्म पिटक मधील धम्मसंगिणि मधे करण्यात आले आहेत.
1)
अ) धम्म कुशल आहे
ब) धम्म अकुशल आहे
क) धम्म अव्याकृत आहे(कुशल आहे की अकुशल आहे सांगता येत नाही).
2)
अ) धम्म सुखाच्या वेदनेने युक्त आहे.
ब) धम्म दुःखाच्या वेदनेने युक्त आहे.
क) धम्म न सुख न दुःखाच्या वेदनेने युक्त आहे.
3)
अ) धम्म चित्ताच्या कुशल व अकुशल अवस्थेचे स्वयं परिणाम आहेत.
ब) धम्म स्वयं चित्ताच्या कुशल व अकुशल अवस्थांना निर्माण करणारे आहेत.
क) धम्म न चित्ताचे स्वयं परिणाम आहेत न परिणाम निर्माण करणारे आहेत.
4)
अ) धम्म पुर्व कर्मांचे परिणाम स्वरुप प्राप्त केले गेले आहेत व भविष्यात अशाच धम्माला निर्माण करणारे आहेत.
ब) धम्म पुर्व कर्मांचे परिणाम स्वरुप प्राप्त केले गेले नाहीत पण भविष्यात अशाच धम्माला निर्माण करणारे आहेत.
क) धम्म न पुर्व कर्मांचे परिणाम स्वरुप प्राप्त केले आहेत व ना भविष्यात धम्माला निर्माण करणारे आहेत.
5)
अ) धम्म स्वतः अपवित्र आहेत व अपवित्रतेचे आलंबन(आधार) आहेत.
ब) धम्म स्वतः अपवित्र नाहीत पण अपवित्रतेचे आलंबन बनतात.
क) धम्म न स्वतः अपवित्रत आहेत न अपवित्रतेचे आलंबन बनतात.
6)
अ) धम्म वितर्क व विचारांनी युक्त आहे.
ब) धम्म वितर्काने नाही पण विचारांनी युक्त आहे.
क) धम्म ना वितर्काने ना विचाराने युक्त आहे.
7)
अ) धम्म प्रीतीच्या(दया) भावनेने युक्त आहे.
ब) धम्म सुखाच्या भावनेने युक्त आहे.
क) धम्म उपेक्षा भावनेने युक्त आहे.
8)
अ) धम्म ज्यांना दर्शनाद्वारे नष्ट केले जाऊ शकते.
ब) धम्म ज्यांना अभ्यासाद्वारे नष्ट केले जाऊ शकते.
क) धम्म जे ना दर्शन व ना अभ्यासाद्वारे नष्ट केले जाऊ शकत नाही.
9)
अ) धम्म ज्यांच्या उद्देशाचा विनाश दर्शनाने केला जाऊ शकतो.
ब) धम्म ज्यांच्या उद्देशाचा विनाश अभ्यासाने केला जाऊ शकतो.
क) धम्म ज्यांच्या उद्देशाचा विनाश ना दर्शनाने ना अभ्यासाने सुद्धा केला जाऊ शकत नाही.
10)
अ) धम्म जे कर्म संचयाचे कारण असतात.
ब) धम्म जे कर्म संचयाच्या विनाशाचे कारण असतात.
क) धम्म जे कर्म ना संचयाचे ना कर्म संचयाच्या विनाशाचे कारण बनतात.
11)
अ) धम्म जे शैक्ष्य (निर्वाण प्राप्तीसाठी परिपूर्ण प्रयत्नशील भिक्षु) संबंधि आहे.
ब) धम्म जे शैक्ष्य संबंधि नाहीत.
क) धम्म जे वरील पैकी दोन्ही प्रकाराहुन भिन्न आहेत.
12)
अ) धम्म जे अल्प आकार युक्त आहेत.
ब) धम्म जे महान आकार युक्त आहेत.
क) धम्म जे अपरिमेय आकार युक्त आहेत.
13)
अ) धम्म ज्यांचे आलंबन अल्प आकार युक्त आहेत.
ब) धम्म ज्यांचे आलंबन महान आकार युक्त आहेत.
क) धम्म ज्यांचे आलंबन अपरिमेय आकार युक्त आहेत.
14)
अ) धम्म जे हीन दर्जाचे आहेत.
ब) धम्म जे मध्यम दर्जाचे आहेत.
क) धम्म जे उत्तम दर्जाचे आहेत.
14)
अ) धम्म जे खात्रीपुर्वक वाईट आहेत.
ब) धम्म जे खात्रीपुर्वक चांगले आहेत.
क) धम्म ज्यांचे स्वरुप अनिश्चित आहे.
15.)
अ) धम्म ज्यांचा आलंबन मार्ग आहे.
(आलंबन म्हणजे ज्या वस्तूचा आधार घेऊन व दुसरी गोष्ट उत्पन्न होते तीला आलंबन म्हणतात.)
धम्म ज्यांचा हेतु मार्ग आहे.
ब) धम्म ज्यांचा मुख्य उद्देशच मार्ग आहे.
क) धम्म जे उत्पन्न होउन गेले आहेत.
16)
अ) धम्म जे धम्म जे आजुन उत्पन्न झाले नाहीत.
ब) धम्म जे भविष्यात उत्पन्न होणारे आहेत.
क) धम्म जे अतीत आहेत
17)
अ) धम्म जे अनागत आहेत.
ब) धम्म जे प्रत्युत्पन्न आहेत.
क) धम्म ज्यांचे आलंबन अतीत आहे.
18)
अ) धम्म ज्यांचे आलंबन अनागत आहेत.
ब) धम्म ज्यांचे आलंबन प्रत्युत्पन्न आहेत.
क) धम्म जे व्यक्तीच्या आत अवस्थित आहेत.
19)
अ) धम्म जे व्यक्तीच्या बाहेर अवस्थित आहेत.
ब) धम्म जे व्यक्तीच्या आत व बाहेर दोन्ही जागी अवस्थित आहेत.
क) धम्म ज्यांचे आलंबन कुठलीशी आंतरीक वस्तू आहे.
20)
अ) धम्म ज्यांचे आलंबन कुठलीशी बाह्य वस्तू आहेत.
ब) धम्म ज्यांचे आलंबन आंतरीक व बाह्य दोन्ही वस्तू आहेत.
क) धम्म जे दृश्य आणि इंद्रिय व त्याच्या विषयाने उत्पन्न होणारे आहेत.
21)
अ) धम्म जे दृश्य नाहीत इंद्रिय व त्याच्या विषयाने उत्पन्न होणारे आहेत.
ब) धम्म जे दृश्य नाहीत व न इंद्रिय व त्याच्या विषयाने उत्पन्न होणारे आहेत.
क) धम्म जे दृश्य आहेत व इंद्रिय व त्याच्या विषयाने उत्पन्न होणारे आहेत.
वरील पैकी धम्म सर्वांच्याच चित्तामधे उत्पन्न होत असतात. एकाग्रतेने चित्तामधील उत्पन्न व अनुत्पन्न धम्मांचा अभ्यास केल्यास त्यांचे अस्तित्व स्पष्ट दिसायला लागते.
You are in Dhamma
✍️ राहुल खरे नाशिक
9960999363