Buddhist Story सुजाता आणि मध्यम मार्ग – अतिरेकातून समत्वाकडे

🪔 धम्म कथा #3

सुजाता आणि मध्यम मार्ग – अतिरेकातून समत्वाकडे

🪷 प्रस्तावना:

तथागत बुद्धांनी जीवनातील अत्यंत कठोर तपश्चर्या आणि विलासी जीवन – दोन्ही अनुभवले होते. या दोन्ही टोकांमध्ये सत्त्व नाही, हे त्यांनी अनुभवाने समजून घेतले. सुजाता नावाच्या एका स्त्रीच्या एका साध्या कृतीमुळे तथागतांना मध्यम मार्ग समजला, आणि त्याच मार्गावर चालत त्यांनी बुद्धत्व प्राप्त केले.

📖 कथा:

सिद्धार्थ राजकुमाराने सर्वसुखं त्यागून तपश्चर्येसाठी जंगलात प्रवेश केला. विविध गुरूकडे जाऊन ध्यान, तप, उपवास, अंगावर कपडे न घालणे, श्वास रोखणे अशा अनेक कठोर साधना केल्या. सहा वर्षं झाले, शरीर अत्यंत कृश झाले, फक्त हाडं आणि त्वचा उरली होती.

त्यांची साधना इतकी कठोर होती की, दिवसन्‌दिवस ते मृत्यूच्या उंबरठ्यावर पोचत होते. एक दिवस ते नद्याजवळ ध्यानमग्न बसले असताना, इतके अशक्त झाले की मूर्छित झाले.

तेव्हाच त्या भागात राहणारी सुजाता नावाची एक तरुण स्त्री, देवीला नैवेद्य देण्यासाठी खीर बनवत होती. तिने पूर्वी प्रार्थना केली होती की, जर तिला पुत्र प्राप्ती झाली, तर ती एका तपस्व्याला खीर अर्पण करेल. त्या दिवशी तिने सिद्धार्थाला पाहिलं – अत्यंत शांत, तेजस्वी, पण अशक्त.

ती पुढे गेली, त्यांच्या चरणी झुकली आणि म्हणाली,
“भंते, ही खीर कृपया स्वीकारा. ही मी देवतेसाठी बनवलेली आहे, पण माझ्या अंतःकरणात वाटतं की, तुम्हीच खरे पूजनीय आहात.”

बुद्धांनी ती खीर घेतली. हळूहळू खाल्ली. शरीरात थोडं बळ आलं.

तिथून निघाल्यावर त्यांनी नदीमध्ये स्नान केलं. जरा विश्रांती घेतली आणि शांत मनाने विचार केला –

“ना विलास, ना अतीतप, हे दोन्ही टोकाचे मार्ग मोक्षाकडे नेत नाहीत.
यामध्ये काहीतरी समत्व असावं – मध्यम मार्ग!”

त्यांनी त्या रात्री वटवृक्षाखाली (बोधीवृक्ष) बसण्याचा निर्णय घेतला आणि संकल्प केला –
“जोपर्यंत संपूर्ण सत्य प्राप्त होत नाही, तोपर्यंत येथून उठणार नाही.”
त्याच रात्री, विशाखा पौर्णिमेच्या दिवशी, त्यांनी बुद्धत्व प्राप्त केले.

🧘 धम्म संदेश:

• अतीतप किंवा विलास – कोणताही अतिरेक मोक्षदायक नाही.

• मध्यम मार्ग म्हणजे समत्व, संयम आणि समजून घेतलेलं जीवन.

• साधेपणा, श्रद्धा आणि योग्य क्षणी केलेली कृती हे धम्माचे खरे गुण आहेत.

• एका स्त्रीच्या खऱ्या श्रद्धेमुळेही समाधान आणि जागृती प्राप्त होऊ शकते.

📚 संदर्भ:

महावग्ग (Vinaya Pitaka, Mahavagga), बुद्धचरित – अश्वघोष

🔖 संक्षिप्त विचार वाक्य:

“मध्यम मार्ग हा मुक्तीचा मार्ग आहे. अतीच्या दोन्ही टोकांना टाळा.”
– तथागत बुद्ध