🐍 Nag Panchami and Buddha Dhamma – A Buddhist Perspective 🐍 नाग पंचमी : परंपरेतून समजून घेणे

नाग पंचमी हा भारतातील एक पारंपरिक सण आहे, जो श्रावण महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील पंचमीला साजरा केला जातो. या दिवशी नागदेवतेची पूजा केली जाते. आपल्या लोककथांमध्ये नाग हे शक्तिशाली, रहस्यमय आणि भय व आदराचे प्रतीक मानले गेले आहेत.

पण बौद्ध धम्म नागांबद्दल काय सांगतो ? बुद्धांच्या शिकवणीत “नाग” याचा अर्थ केवळ सर्प नसून, एक महान, संयमी व धम्मशील व्यक्तिमत्त्व असा आहे.

🧘‍♂️ बौद्ध धम्मातील ‘नाग’ म्हणजे काय ?

बुद्ध धम्मात ‘नाग’ या शब्दाचा वापर अनेकदा झाला आहे. तथागत बुद्धांनी सांगितले आहे की,

“नाग म्हणजे तो जो क्रोधावर, वासनेवर, मोहावर विजय मिळवतो. जो धम्मात स्थिर आहे.”

अशा व्यक्तीसच ‘नाग’ असे म्हटले गेले आहे.

📖 बौद्धकथा – मुचालिंद नागराज आणि बुद्ध

धम्मसंपन्न नागाची एक प्रसिद्ध कथा म्हणजे मुचालिंद नागराज.

❝
बुद्धांना ज्ञानप्राप्तीनंतर सहा आठवडे विविध वृक्षांखाली ध्यानात बसलेले होते. सातव्या आठवड्यात, जेव्हा ते मुचालिंद सरोवराजवळ ध्यान करत होते, तेव्हा एक भीषण वादळ सुरू झाले. पाऊस, वीज, वारे यामुळे सारी धरती थरथरली.

तेव्हा मुचालिंद नावाचा नागराज त्या ध्यानस्थ बुद्धाच्या रक्षणासाठी सरसरत पुढे आला. त्याने आपल्या विशाल फण्यांनी बुद्धांना झाकले आणि पाण्यापासून वाऱ्यापासून त्यांचे संरक्षण केले.

वादळ शमल्यावर, त्याने आपल्या नागरूपातून मानव रूप धारण केले आणि बुद्धांना वंदन केले.
❞

ही कथा नागराजाची बुद्धांवरील श्रद्धा, त्याग आणि करुणा दर्शवते.

🧭 बौद्ध दृष्टिकोनातून नाग पंचमी

बुद्ध धम्म आपल्याला सांगतो:

• कोणताही जीव – तो नाग असो, सिंह असो, की मनुष्य – जर तो धम्माच्या मार्गावर असेल, अहिंसेचा, मैत्रीचा, संयमाचा अवलंब करत असेल, तर तोच खरा ‘नाग’ आहे.

• अंधश्रद्धा, पूजाअर्चा आणि बळी यांना बुद्धांनी नकार दिला. त्यांनी विवेक आणि करुणेचा मार्ग सांगितला.

• नाग पंचमीला आपण खरे ‘नाग’ म्हणजे धम्मशील व्यक्ती व्हायचा संकल्प करू शकतो.

🌱 आजचा धम्म संकल्प

“मी आजपासून विवेक, करुणा आणि अहिंसेचा मार्ग पत्करीन. मी खऱ्या अर्थाने ‘नाग’ होण्याचा प्रयत्न करीन.”

🔗 संदर्भ:

• सुत्तनिपात – नाग सुत्त

• विनयपिटक – मुचालिंदकथेचा उल्लेख

• “धम्मपद” – संयम, अहिंसा व धम्मशीलतेचे महत्त्व

बुद्धिस्ट भारत आपल्याला सांगतो –
🙏 “नाग पंचमी ही अंधश्रद्धेची नाही, तर जागृतीची असावी. खऱ्या अर्थाने ‘नाग’ बना – धम्म पाळा, करुणा वाढवा.” 🙏