🔹 डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या २२ प्रतिज्ञा आणि त्यांचे अर्थ

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी दिलेल्या २२ प्रतिज्ञा आणि त्याचा अर्थ / स्पष्टीकरण 

1) “मी ब्रह्मा, विष्णू, महेश व इतर कोणत्याही हिंदू देवतांची पूजा करणार नाही.”
👉 अर्थ : हिंदू धर्मातील बहुदेववादी संकल्पना व कर्मकांड यांना नकार देऊन समतेवर आधारित बुद्ध धर्म स्विकारणे.

2) “मी राम- कृष्ण यांची पूजा करणार नाही.”
👉 अर्थ : बाबासाहेबांनी दर्शवले की या पुराणातील व्यक्तींच्या कथा समाजातील अन्यायाला पोसतात. म्हणून त्यांचा त्याग.

3) “मी गॉड (देव) आणि गॉडेस (देवी) यांची पूजा करणार नाही.”
👉 अर्थ : कल्पित देव-देवींच्या अंधश्रद्धेऐवजी तर्क व विज्ञाननिष्ठ जीवन स्वीकारणे.

4) “मी कोणत्याही अवताराचा विश्वास ठेवणार नाही.”
👉 अर्थ : मनुष्याच्या समस्येचे निराकरण कुणा अलौकिक अवताराकडे न पाहता, मानवी विचार-परिश्रम व विज्ञानाकडे पाहावे.

5) “मी हे मानणार नाही की बुद्ध हा विष्णूचा अवतार आहे.”
👉 अर्थ : बौद्ध धर्माला हिंदू धर्मात विलीन करण्याचा प्रयत्न नाकारणे. बुद्ध हे स्वतंत्र जागतिक तत्त्वज्ञ.

6) “मी श्राद्ध करणार नाही.”
👉 अर्थ : मृत व्यक्तीला अन्न-पाणी देऊन पुण्य मिळते ही अवैज्ञानिक प्रथा नाकारली.

7) “मी पिंडदान करणार नाही.”
👉 अर्थ : मृतात्म्यांना तृप्त करण्याची कल्पना सोडून समजूतदारपणावर आधारित जीवन जगणे.

8) “मी देवतांच्या यात्रेला जाणार नाही.”
👉 अर्थ : अंधश्रद्धा, अवैज्ञानिक यात्रांमुळे सामाजिक-आर्थिक शोषण होते. म्हणून त्याग.

9) “मी कोणत्याही ब्राह्मणाला श्राद्धासाठी दान देणार नाही.”
👉 अर्थ : ब्राह्मणाधारित शोषण व वर्चस्व मोडीत काढणे.

10) “मी कोणत्याही प्रकारच्या विधी-व्रतांचा स्वीकार करणार नाही.”
👉 अर्थ : उपवास, व्रत, कर्मकांड याऐवजी नैतिकता व करुणा हा धर्म.

11) “मी कोणत्याही प्रकारच्या देवालयात जाऊन पूजा करणार नाही.”
👉 अर्थ : मंदिरातील देव-देवता व त्यामागील जातीभेद, शोषण नाकारणे.

12) “मी देव-देवींचे नामस्मरण करणार नाही.”
👉 अर्थ : बाह्य मंत्र-स्तोत्राऐवजी बुद्धाच्या धम्मातील सम्यक स्मृती जोपासणे.

13) “मी उपवास ठेवणार नाही.”
👉 अर्थ : शरीर व आरोग्य हानिकारक कर्मकांड टाळणे.

14) “मी कोणत्याही ब्राह्मणाचा स्वीकार करणार नाही.”
👉 अर्थ : ब्राह्मणसत्ताक गुलामगिरी संपवून समतेचा मार्ग स्वीकारणे.

15) “मी बुद्धाला देव मानणार नाही.”
👉 अर्थ : बुद्ध देव नसून तत्त्वज्ञ, मार्गदर्शक आहेत.

16) “मी करुणा, मैत्री, समता या बुद्धधर्माच्या तत्त्वांचा स्वीकार करीन.”
👉 अर्थ : नव्या जीवनाची खरी सुरुवात – मानवी मूल्यांवर आधारित समाज घडवणे.

17) “मी पंचशील व अष्टांगिक मार्ग पाळेन.”
👉 अर्थ : सम्यक दृष्टि, वाणी, आचरण, उपजीविका इ. मार्गाने जीवन उभारणे.

18) “मी सर्व जीवांबद्दल करुणा व मैत्री ठेवेन.”
👉 अर्थ : द्वेष, हिंसा, शोषण नाकारून दया व करुणा अंगीकारणे.

19) “मी समता, बंधुता यांचा अंगीकार करेन.”
👉 अर्थ : जात, धर्म, पंथ या सर्वांपलीकडे सर्वांना समान मानणे.

20) “मी नशा करणार नाही.”
👉 अर्थ : धूम्रपान, मद्यपान व इतर व्यसनांपासून दूर राहून शुद्ध जीवन जगणे.

21) “मी बौद्ध धर्माचं पालन करीन.”
👉 अर्थ : आपल्या आचरणात बुद्धधर्माचे तत्त्व रुजवणे.

22) “या जीवनात आणि पुढच्या जीवनात बुद्धधर्माचं पालन करण्याची प्रतिज्ञा करतो.”
👉 अर्थ : कायमस्वरूपी बौद्ध जीवनाशी निष्ठा ठेवणे.

🌸 निष्कर्ष : या प्रतिज्ञा म्हणजे फक्त धार्मिक विधी नव्हते तर सामाजिक क्रांतीचा जाहीरनामा होते.
त्यातून बाबासाहेबांनी अस्पृश्यता, जातीव्यवस्था, अंधश्रद्धा मोडून काढून विज्ञाननिष्ठ, समतेवर आधारित, करुणामय बौद्ध जीवनशैली समाजाला दिली.